“سیستم مدیریت ادعا در پروژه های ایران“

هميشه حرفي را بزن که بتواني بنويسي، چيزي را بنويس که بتواني امضايش کني وچيزي را امضا کن که بتواني پايش بايستي. (خورخه لوئیس بورخس)

ادعا یا  claim( کلیم ) چیست؟

هر عاملی که سبب بروز اختلال در تعهدات مندرج در قرارداد شود، ادعا  یا همان claim  ( کلیم ) است. ادعا ، ابزاري براي اثبات حقي براي جبران هزينه يا زمان و یا هردوی زمان و هزینه تحميل شده خارج از موضوع قرارداد و توافقات بعد از آن است و ادعا کننده در تلاش است تا اثبات مالكيت زمان و هزينه و یا هردو را در قالب مدیریت ادعا انجام دهد.

البته به غیر از ادعاهای زمانی ( کلیم های زمانی ) و هزینه ای، ادعاهای کیفی نیز در پروژه ها و در قالب قصور در بروز عیب و ایراد کاری از طرف پیمانکار یا مشاور نیز وجود دارد.

ادعا ( کلیم ) در ابتدا در قالب درخواست هايي از سوي هر يك از طرفين براي طرف ديگر مطرح مي گردد.در صورتي كه اين خواست ها مورد توافق طرف مقابل قرار نگيرد جرقه اختلاف زده مي شود. پس در واقع عنصر اساسی در ادعا ( کلیم ) ، عدم توافق طرفین (اختلاف) می باشد.

انواع ادعاها( کلیم ها):

ادعاهای پروژه به روش های گوناگونی دسته بندی می شوند. اما یکی از مهم ترین دسته بندی های آن، تقسیم بندی ادعاهای پروژه از دیدگاه مستندات و تحلیل انجام شده در لایجه ادعا می باشد که در این حالت به سه دسته ذیل تقسیم بندی می شوند.

•    ادعاهای فنا شونده( کلیم های فنا شونده)

•    ادعاهای به حق ( کلیم های به حق)

•    ادعاهای قابل بررسی ( کلیم های قابل بررسی)

ادعاهای فنا شونده ( کلیم های فنا شونده):

ادعاهائی هستند که احتمال پذیرش آن از طرف مقابل بسیار کم است؛ چرا که مستندات و تحلیل انجام شده در لایحه ادعا ( کلیم ) به صورت کلیم مالی یا کلیم زمانی، از اعتبار کامل و کافی برخوردار نیست.

ادعاهای به حق( کلیم های به حق):

ادعاهائی هستند که احتمال پذیرش آن از طرف مقابل بسیار بالاسات؛ چرا که مستندات و تحلیل انجام شده در لایحه ادعا ( کلیم ) به صورت کلیم مالی یا کلیم زمانی، از اعتبار کامل و کافی برخوردار است.

ادعاهای قابل بررسی( کلیم های قابل بررسی):

ادعاهائی هستند که احتمال پذیرش آن از طرف مقابل مشخص نیست و به نوع مستندات و تحلیل انجام شده در لایحه ادعا ( کلیم ) به صورت کلیم مالی یا کلیم زمانی، بستگی دارد.

مثال هائی از ادعاهای پروژه

وقتی کارفرما:

•    در تحصیص بودجه پروژه، به پروژه ناموفق است و امکان پرداخت پیش پرداخت را به پیمانکار ندارد.

•    در پرداخت صورت وضعیت ها تاخیر دارد.

•    در تحويل محل اجراي پروژه به پيمانکار در تاريخ توافق شده قبلي ناموفق است.

•    در ارايه اطلاعات مورد نياز و حياتي پيمانکار ناموفق است.

•    تعليق کار را انجام می دهد.

•    نقشه‌ها و مشخصات فني ناقص به پیمانکار می دهد.

•    قرارداد و محدوده کاری را تدقیق نمی کند.

•    در تصمیم گیری تعلل دارد و یا پاسخ خارج از موعد به مكاتبات و پرسش هاي كتبي پيمانكار می دهد.

•    اطلاعات مورد نیاز را در دسترس ندارد

•    و ….

معمولاً پیمانکار علیه کارفرما ادعا به صورت کلیم های مالی و زمانی می کند.

اما وقتی پیمانکار:

•    در سطح كيفي مفاد قرارداد و یا اقلام قابل تحویل پروژه، تغییر  می دهد.

•    در تجهيز کارگاه تاخیر دارد.

•    در تحويل تجهيزات تاخیر دارد.

•    نیروهای کاری غیرمتخصص را در پروژه به کار می گیرد.

•    و …

معمولاً ، کارفرما علیه پیمانکار ادعا به صورت کلیم های مالی و زمانی می کند.

زمان ارائه ادعا:

ادعا ( کلیم ) یا در طول پروژه و یا در انتهای پروژه و یا در مقاطع خاص پروژه مطرح می گردند و پيامدهاي نامطلوبي را براي پيمانكار و كارفرما بدنبال دارد كه از جمله آنها مي توان به وقفه در انجام كارها، كم شدن انگيزه ذی نفعان پروژه، خدشه دار شدن روابط كارفرما و پيمانكار و صرف هزينه، زمان و انرژي زياد طرفين براي حل ادعا ، نادیده گرفتن برخی مستندات، اختلافات عميق تر و … اشاره كرد.

سیستم مدیریت ادعا ( کلیم ) در پروژه های ایران( claim management )

بطورکلی دو رویکرد در خصوص مدیریت ادعا در پروژه های کشورمان وجود دارد:

•    رویکرد حقوقیِ صرف

•    رویکرد مدیریت پروژه ای به ادعا

رویکرد حقوقی صرف:

در رویکرد حقوقی، به مدیریت ادعا، تنها از دیدگاه قوانین و مقررات حقوقی و قانونی نگاه می شود و تلاش می شود که مدیریت ادعای، با شرایط عمومی پیمان و قوانین و مقررات حقوقی مطابقت داده شده و از طریق آن لایحه ادعا (claim) ، تهیه شود.

رویکرد مدیریت پروژه ای به ادعا( کلیم )

اما در رویکرد مدیریت پروژه ای که دیدگاهی جامع تر به موضوع مدیریت ادعا  (claim management)دارد، به این موضوع، از دیدگاه یک سیستم نگاه می کند؛ دارای عواملی می باشد که با مدیریت این عوامل می توان از بروز ادعاهای مالی و زمانی تا حد امکان کاست و یا اساسا از بروز آنها جلوگیری کرد.

محمد احمدزاده (PhDc, PMI Agile Certified (ACP) & PMP).